مجله خبری مساجد

۴۰ حدیث درباره عنایت مساجد
زلال سخنان ائمه طاهرین (ع) دل و جان را جلا داده و روشنی می‌‎بخشد، طوری که امام باقر (ع) می‌‎فرمایند: «انّ حدیثنا یحیی القلوب؛» به حقیقت حدیث (کلام) ما دلهای عموم را زنده می‌‎نماید.
به نقل از خدمت مسجدپژوه مقر تخصصی مسجد؛ مبتنی بر احادیث اهل‌بیت (ع) معبود اثرات ویژه‌ای برای مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهدد قرار داده میباشد تا خلال اقامه نماز جماعت، از ثمرات معنوی بسیار آفریدگار دراین مورد سود‌مند شوند، البته مورد‌ای که در اینجا ما یحتاج میباشد تیتر گردد، عدم اقبال لایق و بایسته و نوع نگاه انسانها به مساجد میباشد که می تواند ناشی از دلایل زیادی باشد.

پیرو به 40 حدیث در مداقه دقت به مساجد اشاره گردیده‌است و آرزو آن را داریم تا به دقت به سخن نورانی اهل‌بیت (ع) نوع نگاه‌مان نسبت به مقوله مساجد اصلاح گردد و از روشنایی بیشتری فایده‌مند شویم.

1ـ پیامبر‌الله (ص): «اَلمَساجِدُ مَجالِسُ الأنبیاء علی‌السلام رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد »
مساجد، محفل انبیا (ع) میباشد. (مستدرک، ج 3، ص 363)

2ـ پیامبر‌الله (ص): «الْمَساجِدُ بُیوتُ الْمُتَّقین»
مساجد، منزل پرهیزگاران میباشد. (مستدرک، ج 3، 363)

3ـ نبی‌الله (ص): «اَلمَساجِدُ سُوقٌ مِنْ اَسْواقِ الـآخِرَةِ، قِراها اَلْمَغْفِرَةُ وَ تُحْفَتُها الْجَنَّةُ»
مساجد بازاری از بازارهای آخرت می باشند، پذیرایی آن مغفرت و تحفه‌اش پردیس میباشد. (مستدرک، ج 3، ص361)

4ـ پیامبر‌الله (ص): «مَنْ کانَتِ الْمَساجِدُ بَیتَهُ ضَمِنَ اللهُ لَهُ الرَّوحَ وَ الرّاحَةَ وَ الْجَوازَ عَلَی الصّراطِ»
هر که مسجد منزل وی باشد (تر و تمیز به مسجد تردد نماید) پروردگار، آسایش و کامیابی وی و عبور از صراط را برایش تضمین نموده است. (مستدرک، ج 3، ص 363)

5ـ امام باقر (ع): «مَن بَنی مَسجِداً ولَو مِثلَ مَفحَص‌ِ قَطاةٍ بَنَی‌‌اللّهُ‏ لَهُ بَیتاً ‌فِی‌الجَنَّةِ»
کسی‌ که یک مسجد سازه نماید ـ هرچند خرد باشد ـ پروردگار یک منزل در فردوس برای وی سازه می‌نماید. آدرس مسجد امام حسن مجتب فکوری مشهد (وسائل، ج 3، ص 486)

6ـ امام درست گو (ع): «مَنْ وَقَّرَ مَسْجِداً، لَقِیَ اللهُ یوْمَ یلْقاهُ ضاحِکاً مُسْتَبْشِراً وَ اَعْطاهُ اللهُ کِتابَهُ بِیمینِهِ»
هر کس حرمت مسجد را نگه داراست، پروردگار را شادان و خندان ملاقات خواهد کرد و پروندة اعمالش را به دست راست وی خواهند بخشید. (جامع روایات الشیعة، ج 4، ص 559)

7ـ امام باقر (ع): «تَعاهَدُوا نِعالَکُم عِنْدَ اَبْوابِ مَساجِدِکُم»
قبل از ورود به مسجد کفشهای خویش را (از جهت آلودگی و نجاست) وارسی کنید. (وسائل، ج3، ص504)

8ـ فرستاده‌الله (ص): «لاتَجْعَلُوا الْمَساجِدَ طُرُقاً حَتّی تُصَلّوا فِیها رَکْعَتَینِ»
مساجد را معبر و گذرگاه خویش قرار ندهید و تا دو رکعت نماز (مانند نماز تحیت) در آن نخوانید از آن بیرون نشوید. (الفقیه، ج 2، ص 194)

9ـ امیرالمومنین (ع): «اَلجَلسةُ فی‌الجامع‌‌ِ خَیرٌلی مِنَ ‌الجَلسةِ‌ فی‌الجَنّةِ‌، لأَنَّ الجنَّةَ فیها رِضی نَفسی وَ الجامِعُ فیهِ ر‌ِضی ربّی»
جلوس اینجانب در مسجد از سکونت در فردوس برایم خوب میباشد، چون اقامت اینجانب در فردوس موجب خوشنودی اینجانب میباشد، البته بودن اینجانب در مسجد موجب رضا و خوشنودی خداست. (وسائل، ج3، ص 482)

10ـ نبی‌الله (ص): «المَسجُد غریبٌ فیما میانَ خویشاوندانٍ لایُصَلُّونَ فیهِ إنَّ الله والا لا یَنظُرُ اِلَیهِم یَومَ‌القیامَة»
مسجد بین مردمی که در آن نماز نمی‌‌خوانند غریب میباشد و خدا در روز قیامت حیث عفو وبخشش خویش را از آن‌ها دریغ خواهد کرد. (بحار، ج 78، ص 115)

11ـ نبی‌الله (ص): «کُلُ جُلوسٍ فِی المَسجِدِ لَغوٌ إلّا ثَلاثَةً: قِراءَةُ مُصَلٍّ أو ذِکرُاللهِ أو سائلٌ عَن عِلمٍ»
هر جلوسی در مسجد جز برای این سه چیز کنسل و تباه میباشد: نماز تلاوت یا این که بیان پروردگار شماره تلفن مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد اعلام کردن یا این که فرا به دست آوردن علم ها و معارف الهی. (بحار، ج 77، ص86)

12ـ امام درستگو (ع): «قال اللهُ گران قدرَ و والا اِنَّ بُیُوتِی فِی الْأَرْضِ اَلْمَسَاجِدُ، فَطُاینترنتَی لِعَبْدٍ تَطَهَّرَ فِی بَیْتِهِ ثُمَّ زَارَنِی فِی بَیْتِی أَلا إِنَّ عَلَی‌الْمَزُورِ کَرَامَةَ الزَّائِرِ»
خدای تعالی و گران قدر میفرماید: مساجد منزل‌‌های اینجانب در زمین‌‌اند، خوشا به درحال حاضر عبد و بنده‌‌ای که در منزل‌‌اش خویش را طاهر نماید (وضو بگیرد) و آن گاه من را در منزل‌ام زیارت نماید، اینجا دیگر بر صاحب خانه میباشد که مهمان خویش را گرامی بدارد. (اجر‌الاعمال، ص 69)

13ـ فرستاده‌الله (ص): «مَنْ مَشی إلی مَسْجِدٍ مِنْ مَساجِدِ اللّهِ، فَلَهُ بِکُلِ خُطْوَةٍ خَطاها حَتّی یَرْجِعَ إلی مَنْزِلِهِ، عَشْرُ حَسَناتٍ، وَ مُحِیَ عَنْهُ عَشْرُ سَیِّئاتٍ، وَ رُفِعَ لَهُ عَشْرُ دَرَجاتٍ»
هرکس به سوی مسجد قدم بردارد، در قبال هر گامی 10 حسنه برایش تصویب و 10 گناهش تمیز و ده مرتبه و مقام وی (در پردیس) بالا می‌‌رود. (وسائل، ج 3، ص 483)

14ـ فرستاده‌الله (ص): «مَنْ مَشی مِنْکُمْ فی ظُلَمِ اللَّیْلِ اِلَی الْمَساجِدِ مَشی بِالنُورِ التّامِّ یَوْمَ الْقِیامَةِ یَسْعی بَیْنَ یَدَیْهِ»
هر که در تاریکی شب (برخیزد و) روانة مسجد گردد، در روز قیامت هم پا انوار درخشانی که در پیشاپیش وی شتابان در حرکتند گام خواهد برداشت. (شهاب‌الاخبار، ص 178)

15ـ امام راستگو (ع): «لاصَلاةَ لِجارِ المَسجِدِ إلاّ فی المَسجدِ ، إلاّ أنْ یَکونَ لَهُ عُذرٌ أو بهِ عِلَّةٌ»
[۱۸۵] . اسراء: .۱

اهل مسجدی بازدارنده نزول عذاب الهی

خلال آنکه در بعضا از احادیث صریحاً اهل مسجد را انسانهایی فرخنده و میمون به شمار آورده­اند در پاره­ای دیگر از احادیث وجود انسانهای مسجدی را مایه رفع بلا و تأخیر در نزول خشم و غضب الهی بر جامعه شناخته­اند. (حدیثی در مستدرک الوسائل، ج 3، ص 366، باب 6، روایت3).

اهل مسجد انسانهایی جوانمرد و با مروت

جوانمردی و بزرگواری نیز یک کدام از خصوصیاتی میباشد که درباره ی دوست­یابی مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد به طور کاملً آیتم اعتنا قرار می­گیرد و در کوران رویدادها این دوستان غیرتمند و جوانمرد می‌باشند که مدافع بشر و یار وی خواهند بود اتفاقاً در احادیث نیز یک کدام از مختصات انسانهای مسجدی جوانمرد بودن آن بیان کرده و حضور یافتن در مساجد یکی‌از اسباب مروت و جوانمردی به شمار رفته میباشد.

تندرست ماندن اهل مسجد از بلاهای آسمانی

آنگاهی که در شکل ادامه عصیان و طغیان انسانها مبنی بر سنت و تغییر تحول ناپذیری الهی عذاب و خشم خدا نازل می­گردد این انسانهای مسجدی میباشند که بخشش حق گران قدر دربرگیرنده درحال حاضر آن ها گردیده و از بلا و انتقام الهی مصون و محفوظ می­مانند.در حدیثی از رسول (ص) آمده میباشد: «إِذَا نَزَلَتِ الْعَاهَاتُ وَ الْآفَاتُ عُوفِیَ أَهْلُ الْمَسَاجِدِ ». آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد «به هنگام نزول بلا و آفت اهل مساجد تندرست و محفوظ می‌باشند».

مسجد پناهگاهی در بروز حادثه ها و دغدغه ها

هر بشر دچار و دار مسائل معاش طبعاً با بعضی از ناراحتیها و خطاها شود. گاهی این ناراحتیها به قدری شدید میباشد که به طور ناراحتی و اندوهی جانگاه ظواهر می­خواهد شد و جلوی بشر را به قصد از پا در آوردن می­فشارد. نگهبانی بردن به مسجد و نماز و دعا در اینگونه اوقاتی یک کدام از راههای الیتام و رفع این سیرتکامل اندوه­هاست.

مسجد بازار آخرت و برگزیدگان جای در زمین

در بعضی از احادیث با تعبیری لطیف از مسجدها تحت عنوان بازار آخرت خاطر گردیده یعنی همان طور که بازار محل دادوستد و مبادله فرآورده و فرآورده­های مادی میباشد مسجد نیز محل استحصال کارها معنوی و اسبابی میباشد که در سرای آخرت دارنده کاربرد و تأثیر می­باشد. در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) آمده: «المساجد سوق اینجانب السواق الاخرة قراها المغفرة و تحضتها الجنة». «مساجد بازاری از بازارهای آخرت میباشد از اشخاصی که به آن وارد می­شوند با مغفرت پذیرای می­خواهد شد و کادو آن ها پردیس میباشد».

از سوی دیگر از‌آنجا‌که بیشترین اهتمام بشر مؤمن متوجه تهیه و تنظیم و تأمین اسبابی میباشد که در سرای آخرت بدان نیاز داراست شوق و اشتیاق و انس او به بازار آخرت (مسجد) به مراتب بیشتراز عشق و علاقه وی به بازارهای دنیاست و در جانب مقابل آن ها که جهان و حرص و آز بر کالا آن را وجه کارایی خود قرار داده­اند معمولاً سودجویی و سودگرایی انس بیشتری دارا هستند. بدین ترتیب طبیعی میباشد که مؤمنین در هنگام رفتن به مساجد عملکرد نمایند بر بقیه افراد پیشی گیرند و به هنگام خروج دیرتر از تمامی مسجد را سوراخ گویند. و بالعکس اهل جهان قبل از کلیه به بازار رفته و بعد از تمامی بیرون شوند و در بعضی از احادیث از آنها در رفتن به مسجد عجله کرده و گوی بسقت را از دیگرافراد می­مارک. تحت عنوان پرچمدار بهشتیان که در روز قیامت قبل از دیگرافراد به فردوس وارد می­گردید.

محبت و علاقه مؤمن به مسجد

نبی و اهل بیت فقط رفتن به مسجد را پیشنهاد نفرموده­اند بلکه از این فراتر ما‌را به محبت ورزیدن و رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد انس و عشق قلبی داشتن به مسجد تشویق نموده­اند و این دستور ناشی از آن میباشد که مسجد وابسته به حق والا و دوست داستنی حق تبارک و دوستداشتنی بشر مسلمان میباشد و مؤمن همانگونه که به ذات مقدس حضرت حق گرانقدر شدیدترین عشق­ها را دارااست به مسجد هم که منزل اوست عشق و علاقه می­ورزد. و چوب و سنگ و اشیایی که تحت عنوان اجزای مسجد به شغل رفته میباشد پیش از اینکه اجزای مسجد باشد آن ربط خاص را با آفریدگار متعال نداشتند ولی اینکه تحت عنوان اجزای مسجد به شغل برده گردیده­اند این رابطه آن‌ها را در روءیت کرد آدم مؤمن دوست داستنی و دوست داشتنی می­نماید و سبب ساز می­خواهد شد او دوستانه به در و دیوار منزل آفریدگار عشق و علاقه ورزیده و به آن بوسه می­زند.

گفتار دوم: آداب و سنت های مسجد

مسجد منزلت مقدسی میباشد. منزل خداوند و شایسته ترین جای جهت ایفا نماز و عبادت میباشد، طبیعی میباشد که ورود به اینگونه جای ارزشمندی مانند ورود به بقیه جای ها نباشد.. آنکه به ملاقات بزرگی می رود متانت ورود به محضر اورا به مکان میاورد براین اساس هر کس به زیارت پروردگار در مسجد می شتابد قهرا می بایست آرامش ورود و حضور در آنبلکه آرامش خروج از آن را هم ملاحظه نماید. مگر خیر اینکه اهل مسجد را در احادیث «زائران خداوند دانسته اند؟! امام حسن مجتبی (ع) فرمودند: «اهل المسجد زوار الله: اهل مسجد زیارت کنندگان خداوند می باشند»[38]. مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد به علاوه جایی که «منزل پرهیزکاران»[39] و «محل نشستن انبیاء» و «منزل هر بازهد» و از «گلشن های بهشتی» میباشد داخل شدن به آن بایستی با شایستگی معنوی و آداب و سنن خاصی باشد که با این اوصاف هماهنگی داشته باشد.

عموم با هر حالتی به منزل انبیاء الهی و ائمه (ع) باطن نمیشوند، حتی بعداز رحلت یا این که شهیدشدن آنان نیز نمی توانند با هر موقعیت و حالتی که بودند به جای های مقدسی که منتسب به آنهاست وارد شوند. ورود به مسجد هم آداب خاصی دارااست؛ بعضی اشخاص به آن حرام و ورود برخی دیگر مکروه میباشد، آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد برای افرادی هم ورودشان حرمت یا این که کراهت ندارد آداب خاصی آورده شده که به بعضا از آنان میپردازیم:

الف) آداب ورود به مسجد

۱. حرمت ورود به مسجد در اکنون جنایت: مثلا اشخاصی که ورودشان به مسجد ممنوع میباشد افرادی اند که در حالا جنابت میباشند. در تعبیر آیه ۴۳ سوده مائده «و لا جنبا الا عابری سبیل حتی تغتسلوا» روایاتی وارداتی که آن را به «عدم تایید صلاحیت ورودبه مسجد در اکنون جنابت مگر به قصد عبور از آنجا» تعبیر و تفسیر کرده اند. محمد بن مسلم و زراره که دو بدن از اصلی ترین راویان روایات اهل بیت (ع) بوده اند، از امام باقر (ع) پرسش کردند: که آیا جنب یا این که حائض حق ورود به مسجد را دارا هستند یا این که خیر؟ امام فرمودند: «حائض و رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکری مشهد جنب حق ورود به مسجد را ندارند الا اینکه بخواهند از آنجا عبور نمایند (یعنی از یک درب وارد و از درب دیگر بیرون شوند) و برای کلام خود به آیه فوق استشهاد کردند.[40] اما مسجد الحرلم و مسجدالنبی از این حکم مستثنی میباشند بدین مفهوم که حائض جنب حتی اذن عبور از آنها‌را هم ندارد.

۲. کراهت ورود افرادی که چیز بدبویی خورده اند: بعضا از شبزیجات و گیاهان به نحوی می‌باشند که با میل کردن آنان دهن بدبو میگردد و این بوی بد از دو جهت با شئونات مسجد سازگار وجود ندارد؛ نخستین اینکه مسجد منزل آفریدگار و محل پرستش میباشد و بشر بایستی آنجا را خوشبو و معطر نگه دارااست تا حرمت آن محافظت خواهد شد. دوم اینکه زیرا مسجد محل اجتماع مسلمان‌ها برای نماز و عبادت میباشد، بوی بد دهن موجب آزار رسانی آن ها می‌شود، لذا ورود هر که سبزیجاتی مثل سیر و پیاز خورده به مسجد کراهت داراست. در احادیث درباره‌ی هر که سیر خورده بیشتر تاکید و تصریح گردیده زیرا بوی تند آن بیش از دیگر صیفی جات آزار دهنده میباشد. در عین درحال حاضر این مورد تخصیص به سیر ندارد، اگر در روایانی که میاوریم به‌این مقاله تصریح گردیده‌است؛ امام درست گو (ع) از اجداد گرامیشان از علی (ع) نقل کرده اند که آن حضرت فرمودند« هر که چیزی از خوردنی هایی که بوی آنان عموم را آزار می‌دهد بخورد نباید به مسجد مجاورت گردد.»[41] و در حدیث دیگر از رسول (ص) آمده میباشد: «هر که پیاز یا این که سیر یا این که نوعی تره (بوی بد داراست) خورد خیر مجاورت ما بیاید و خیر به مسجد ما مجاورت گردد»[42] و این ماجرا التفات این حکم فقهی را می‌رساند که حرمت مسجد بایستی مانند حرمت پیامر (ص) نگهداری گردد.

۳. با عصمت وارد مسجد شدن: در زوایات آمده که فارغ از وضو و پاکی وارد مسجد نشوید بلکه کوشش فرمایید برای ورود آن پاکی داشته باشید مثال ای از این احادیث را می‌آوریم: امام راستگو (ع]) فرمودند: «علبکم باتیان المساجد فانها بیوت الله فی الارض و ن اتاها متظهرا طهره الله اینجانب ذنوبه و کتاب ها اینجانب زواره: بر شما باد به وارد شدن به مساجد، چون آن ها منزل های خدایند در زمین و کسی که با عصمت در آن‌ها آید معبود از گناهان پاکش نماید و اورا از زیارت کنندگان خویش می نویسد.»[43]

۴. قبل از سایر افراد وارد مسجد شدن: از‌آنجا‌که حضور در مسجد برای عبادت از شایسته ترین کارهست و قرآن امر میدهد ه در شغل های نیک و نه از یکدیگر سبقت بگیرید:«فاستبقوا الخیرات» مستحب میباشد آدم در رفتن به مسجد از بقیه افراد سبقت گرفته و پیش از آن‌ها وارد مسجد گردد. فرستاده خداوند (ص) فرمودند: «شایسته ترین عموم کسی میباشد که قبل از سایر افراد وارد مسجد گردیده و بعد از همگی از آن بیرون خواهد شد.»[44] در قصه دیگری نیز وارداتی که فرمود: «پیشرو کسی میباشد که پیش از اذان وارد مسجد گردد و اواسط رو کسی میباشد که پس از اذان وارد مسجد گردد و ستمکار کسی میباشد که پس از اقامه یا این که بعد از آن ار برپایی نماز وارد مسجد خواهد شد».[45]

«الفضلُ فی دخول المسجد أن تَبدأ برجلک الیمنی اذا دخلت و بالیسری اذا خَرجتَ»؛ [6] فضیلت آن میباشد که در هنگام ورود به مسجد، با پای راست درون شوی و هنگام خروج، پای چپ مقدّم خواهد شد.

5- نماز تحیت مسجد: بعد از وارد شدن به مسجد، مستحب میباشد آدم برای رعایت آرامش و احترام مسجد، قبل از نشستن، دو رکعت نماز تحیت مسجد به مکان آورد. ابوذر غفاری رحمه الله میگوید: روزی نبی گرامی صلی الله علیه و آله را در مسجد ملاقات نمودم. فرستاده صلی الله علیه و آله فرمودند: «یا این که أباذر! انّ لِلمسجدِ تحیةً. قلتُ:

و ما تحیتُه؟ قال: رکعتانِ تَرکعُهما»؛ [7] ای ابوذر! مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد مسجد تحیتی منحصر داراست.

پهنا کردم: تحیت مسجد چیست؟ فرمودند: اینکه دو رکعت نماز بجای آوری.

التفات نماز تحیت تا آن حد میباشد که از نماز تحیت تحت عنوان حقی که مسجد بر عهده مؤمنان داراست، خاطر گردیده‌است. امام علی علیه السلام میفرماید: «مِن حَقِّ المسجدِ اذا دخلتَهُ أن تُصلّی فیه رکعتین»؛ [8] مثلا حقوق و دستمزد مسجد آن میباشد که هنگام ورود در آن، دو رکعت نماز تحیت بجای آوری.

ولی فقها فتوا میدهند که درصورتی که بشر هنگام ورود و قبل از نشستن، نماز واجب را هم اقامه نماید، کفایت می نماید و در واقع، نماز تحیت مسجد را بجای آورده میباشد، اگرچه بجای آوردن دو رکعت نماز جداگانه به نیت تحیت مسجد- همانطور که در احادیث اشاره شد- خوب میباشد.

آداب حضور در مساجد و اماکن مذهبی
1-مساجد و معابد منزل آفریدگار می‌باشند بیایید با علاقه دراین جا ها حضور یابیم .
2-همچنانکه برای دیدار یک شخصیت گرانقدر تلاش میکنیم شایسته ترین جامه خویش را بپوشیم . بکوشیم با زیباترین پوشش و شایسته ترین حالت در‌این اماکن حضور یابیم .
3- برای حضور در مساجد خیر فقط ازنظر جسمی می بایست منزه باشیم . بایستی عصمت روح هم داشته باشیم .
4- مساجد و اماکن مذهبی برای تزکیه و تصفیه روح میباشد . مواظب اذهان ؛ کردار و اخلاق خود باشیم .

5- با ادب و وقار خلق و خوی کنیم و از رفتارهای مدل بپرهیزیم .
6-مسجد منزل خداست . منزل آفریدگار بالا و زیر ندارد . کارایی کنیم در هر جایی که خالی میباشد بنشینیم .
7- با خضوع و خشوع و خضوع و خشوع و دور از غرور و تکبر حضور یابیم .
8-بکوشیم حدالمقدور با وضو حضور یابیم .
9- همواره در مسجد وقت خویش را به تسبیح ؛ تکبیر و ... بگذرانیم و از بیهوده گویی بپرهیزیم .
10- در صورتی‌که قصد داریم در مسجد برای برهه زمانی معینی بمانیم در بالای مسجد بنشینیم تا منجر ساخت‌و‌ساز اختلال در ورود و خروج دیگرافراد نشویم .
11-خانمها خوب میباشد روح معنوی مسجد را رعایت نمایند و با خرقه و حالت مطلوب حضور یابند .
12- پیش از ورود به مسجد کف کفش خویش را منزه کنیم و کفشها را در قفسه های کفشداری در اختیار بگذاریم .
13- هنگام حضور در مسجد گوشی خویش را در شرایط ویبره ( لرزشی ) در اختیار بگذاریم و موجب آزار دیگرافراد نشویم .
14-از دراز کشیدن و خوابیدن دوری کنیم .
15- با مومنان دیگر با احترام و عطوفت خلق و خوی کنیم .
16- برای حضور در مساجد از غذای بودار مثل سیر استعمال نکنیم .
17- عالی میباشد با دهن مسواک زده حضور پیدا کنیم .
18- چنانچه احتمال می‌دهیم بوی بدنمان دیگر مومنان را آزرده می نماید پیش از حضور در مسجد مسلما" دوش بگیریم .
19- درصورتی که پاهایمان رایحه میدهد مسلما" پیش از حضور پاهایمان را بشوییم و جوراب منزه بپوشیم .
20- با جامه و بدنی معطر در مسجد حضور یابیم .
21- در تمامی حالا نظافت مسجد را رعایت کنیم و در‌حالتی که برایمان مقدور میباشد بخشی از نظافت آن را جاری ساختن دهیم .
22- جامه هایی که جلو دقت میکنند نپوشیم .
23- با پیشانی خیس راز به مهر نگذاریم و چنانچه برایمان قابلیت و امکان دارااست مهر فردی و منحصر داشته باشیم .
24- در هنگام وضو دریافت کردن در مسجد ؛ از ریختن آب دهن و خلط خوداری کنیم و سبب ساز اشمئزاز دیگر افراد نشویم .
25- انتظار می رود اشخاصی که برای توشه نخستین در مسجد یا این که نماز جماعت حضور می‌یابند آیتم لطف وعنایت بقیه مومنین به خصوص امام جماعت قرار گیرند تا برای حضور دوباره تشویق شوند .
26- محل قابل قبولی برای اشخاص جدید واردنشان دهیم .
27- شیطنت های نوجوان ها را تحمل کنیم .
28- نوجوان ها را رعایت کنیم و آداب را با عطوفت و بخشندگی به آنها بیاموزیم . ( توجه کنیم این عمل موجب خستگی و دلزدگی آنها نشود .)
29- در شرایطی‌که کسی یا این که شخص نوجوانی یکی انجام عبادی را به غلط اعمال می‌دهد با بخشندگی و محافظت کرامت وی به خویش فرد تذکر نماییم.
30-در وضو به دست آوردن به طرز وضو دریافت کردن دیگر افراد نگاه نکنیم .
31- در حالتی‌که در مسجد طرحی انجام میگردد . ما بی تفاوت ننشینیم . بلکه سایر را ملازمت و همراهی نماییم .
32- در شرایطی که کسی بعضی مستحبات را اعمال نمی دهد . بادید تحقیر آمیز به وی نگاه نکنیم و خویش را بلندتر از وی ندانیم .
33- در مصرف آب و برق و... مسجد صرفه جویی کنیم .
34- از ائمه با شخصیت جماعت انتظار می رود آپ دیت باشند و نرم‌افزار های مسجد را درحد و دلخواه استفاده کننده مدرن ارائه کنند و در جذب و حفظ مومنان بکوشند .

کوردوبا یازدهمی شهر والا اسپانیا می‌باشد که در جنوب این مملکت و در حوزه‌ آندلس واقع گردیده است. درین شهر تاریخی که آب و هوایی گرم و دلپذیر دارااست موقتا بیشتراز 350 هزار نفر سکونت دارا‌هستند. کوردوبا به «قرطبه» نیز مشهور می‌باشد؛ نامی که از زمان حکومت امویان در اندلس به یادگار باقیمانده است. درین دوران، قرطبه پایتخت حکومت بود و از آن به عنوان یکی‌از زیباترین شهرهای عالم خیال و خاطر می شد.

محل قرارگیری مسجد کوردوبا در قبلی‌های بدور منزلگاه یک محل عبادت رومی بود که ابعاد به یک کلیسای مسیحی ویزیگوت تبدیل شد. در سال 711 میلادی زمانیکه مسلمانان، کشور اندلس را از مسیحیان گرفتند، کلیسای ویزیگوت را به دو نصیب به عنوان محلی برای عبادت هم مسیحیان و هم مسلمانان مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد تقسیم کردند. با این در حال حاضر در سال 784 «امیر عبدالرحمان» دستور تخریب کلیسا را اعطا کرد و استارت به ساخت مسجد بلندمرتبه کرد. این پروژه بلندمرتبه برای بیشتر از دو قرن زمان بر شد و سرانجام هنگامی که در سال 987 میلادی تکمیل شد، مسجد کوردوبا را به وسیع ترین مسجد مجموعاَ قلمرو اسلام تبدیل کرد.

سال‌ها سپس در سال 1236 میلادی فرمانروا فرناندو سوم و نیرو‌هایش این شهر را فتح کردند و در اولین اقدام پرچم خود را بر مناره‌های مسجد جامع کوردوبا برافراشتند. در سود با ورود مجدد مسیحیان و توان گرفتنشان آرام آرام شکل مسجد به کلیسا تبدیل شد.

از نظر موقعیت مکانی این مسجد در قسمت جنوب غربى شهر کودوبا، اسپانیا، و در نزدیکى رود والا «الوادى» قرار دارد که ۴ کوچه باریک از چهار جهت آن را در برگرفته‌اند. این بنای تاریخی، بیشتر با طاق‌های بزرگی شناخته می شود که به طاق‌های کلیسای جامع آخن (Aachen) در آلمان شبیه‌اند. این طاق‌های رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد نعل‌اسبی با تزئینات اسلامی به شدت مسحورکننده‌اند. همچنین ستون‌های مرمر شبستان که به 856 مورد می‌رسند، جلوه‌ و عظمتی خاص به آن بخشیده‌اند. بخش بزرگی از آن ها از بقایای معابد رومی و یا سایر ساختمان‌های ویران شده‌ی رومی ساخته شده است. از دیگر ویژگی‌های خاص مسجد کودوبا ورودی اساسی آن می‌باشد که از حیاط درختان پرتقال می‌گذرد. در فصل بهار، عطر شکوفه‌های این درختان همراه با تزئینات شگفت‌انگیز معماری آن، فضایی استثنایی را رفتار می‌کنند.

مناره مسجد کودوبا نیز در نوع خود بسیار دیدنی می‌باشد. ارتفاع این مناره ۲۰ متر و نمای آن از سنگ‌هاى مرمر نقاشی شده با نقش‌هاى اسلامى می باشد. در ضلع جنوبی مسجد، مناره دیگرى به طول ۱۲ متر و ارتفاع ۹۳ متر که از ۵ طبقه تشکیل‌شده است جای دارد. در این مناره ۱۹ درب از کالا مس و یک گنبد وجود آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد دارد که بر روى ۳۶۵ ستون مرمرى گشوده می‌شوند. همچنین این مسجد داراى یک‌هزار و ۲۹۳ ستون از کالا مرمر بوده که از این تعداد صرفا یک‌هزار و ۹۳ ستون باقى باقیمانده هست می‌باشد. جهت فروغ مسجد نیز از 4700 چلچراغ جهت نورپردازی به کار گیری میگردد.

مسجد روحانی زاید همینطور دارنده چلچراغ‌های بسیار خوشگل و مجللی هست که اکثر وقت ها تشکیل داد مرزو بوم استیناف می‌باشند. مجموعاَ مسجد هفت چلچراغ تعالی نصب گردیده‌است. چلچراغ آویخته‌‌‌گردیده در ذیل گنبد اساسی 10 متر قطر و 15 متر طول دارااست و به نظر ارزش، سی میلیون درهم امارات ارزش‌‌‌گذاری شد‌ه‌است.

مطرح ترین فرش عالم

فرش داخلی مسجد که در شبستان اساسی پهن گردیده، اهل ایران بوده و به وسیله‌‌‌ی 1200 زن بافنده‌‌‌ی مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد خراسانی بافته شده است. این فرش به بعدها 135×46 متر تا به امروز مطرح ترین فرش عالم به شمار می‌‌‌آید و حدود 5000 مترمربع حجم داراست. برای بافت این فرش که در کارگاهی در سه روستای فضا نیشابور ایفا گرفته، 30 بدن پشم و 15 بدن پنبه (38 بدن الیاف متعدد) به عمل رفته میباشد. این فرش بعداز 18 ماه کار هنرمندان و با بیش از دو میلیارد و دویست میلیون گره، در ماه اوت 2007 میلادی کامل شدن و به ابوظبی پیامبر شد.

این فرش اهل ایران که در صحن یكی از بزرگترین مساجد فقیه اسلام جای‌دارد، برای مثال دست اندرکاران جذب گردشگر به مسجد روحانی زاید می‌باشد. این فرش خوشگل 45 بدن وزن و حدود 9 میلیون دلار ارزش دارااست. در طرح فرش از گونه های طرح‌های گل و اسلیمی سنتی اهل ایران منفعت گرفته شده است. رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد طرح فرش افشان ترنج‌‌‌دار و در 9 قطعه بافته گردیده که بعداز جابجایی به ابوظبی به یکدیگر متصل گردیده‌‌‌اند. مورد‌‌‌ی اساسی فرش سبز رنگ و کناره‌‌‌ی آن به رنگ خردلی بوده و در رنگ‌‌‌بندی آن از 25 رنگ متنوع و طبیعی دیگر استفاده شده میباشد.

مسجد شیخ زاید (اسم بدون نقص عربی: مسجد الشیخ زاید بن پاد شاه آل نهیان) مسجدی در شهر ابوظبی آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد ، مرزو بوم امارات میباشد. این مسجد بعد از مسجد الحرام و مسجد النبی سومی مسجد گرانقدر عالم است و یکی‌از نقاط جذاب امارات متحده عربی به حساب می‌آید.

دومين ساعت آفتابي نيز بوسیله رشدي الامام ، مهندس اهل قدس و بر روي يكي از طاق‌هاي ايوان جنوبي منتهي به مسجد قبه الصخره ایجاد شده است. مسجدالاقصي در زير چكمه‌هاي صهيونيسم - تجاوزات صهيونيست‌ها به مقبره قدس شريف قدمتي به درازاي جنبش صهيونيسم دارااست تا جايي كه تئودور هرتزل بنيانگذار حرکت صهيونيسم در نخستين جلسه اين تکان كه در شهر بال سوئيس برگزار شد تاكيد كرد : در حالتی که يك لحظه برنده به تصرف شهر قدس شويم و عبد و بنده در آن لحظه زنده و توانايي جاری ساختن كاري را داشته مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد باشم حتي براي لحظه‌اي در نابودي هر آنچه كه در طی ساليان در قدس شكل گرفته می‌باشد و براي يهوديان مقدس نيست ترديد نخواهم كرد.

دكتر اسرائيل الداد مورخ گران قدر يهودي نيز در گفتگويي با خبر نامه آمريكايي تايم بر تصميم صهيونيست‌ها براي نابودي مسجدالاقصي تاكيد كرد وگفت : اسرائيل بايد معبد هيكل را در محل اصلي خود بسازد. ضمنا وقتي كه خبرنگار روزنامه مذكور از اسرائيل الداد پرسيد كه چه‌طور اجرا چنين چيزي ممكن میباشد پاسخ بخشید كسي چه مي‌داند شايد زمین‌لرزه يا هر چيز ديگري صورت داده و در پی وقوع آن تمامی چيز تغيير كند. مقامات رژيم اشغالگر قدس از تمامي ابزارهاي ممكن براي تخريب مقبره قدس شريف و احداث محل عبادت رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد ساختگي خود استعمال مي‌كنند و به منظور گسترش حاكميت خود بر اين مقبره شريف و تخريب مسجدالاقصي تدابيري را نيز انديشيده‌اند كه اجراي اين تدابير از همان اولين روز استيلاي صهيونيست‌ها بر نصیب شرقي شهر قدس در هفتم ژوئن 1967 استارت گردیده است .

به راه پرتاب کردن آتش سوزي - جنايت به آتش كشيدن مسجدالاقصي آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد اولين عملکرد آشكار صهيونيست‌ها براي تخريب اين مكان مقدس بود .

پیشرفت مسجدالحرام در خلافت ولید

ولید بن عبدالملک اموى (خلافت از ۸۶- ۹۶ ه.)، در طول‌اى حکومت مى‌کرد که خزانه بیت‌المال مملو از غنایم و اموالى بود که به عنوان خراج و جزیه و عُشْریه از محیط و اکناف به شام مى‌رسید. او خلیفه‌اى اهل رفاه و علاقه‌مند به ساختن بناهاى باشکوه و پرعظمت بود. از این رو، ضمن ساختن جامع اموى مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد در دمشق و گسترش مسجدالنبى در مدینه و بناى بسیارى از اماکن مدینه، بر مساحت مسجدالحرام به مقدار ۱۷۲۵ متر افزود و مسجد را بازسازى کرد. او رواق‌هایى در نزدیکی مسجد ایجاد کرد و آنها‌را با ستون‌هایى بزرگ سرپا نگاه داشت. این ستون‌ها به صورت زیبایى تزیین شد و در بخش‌هایى از آنها طلا بکار رفت. ولید ناودان خانه خدا را نیز از طلا ایجاد کرد که تا به امروز به همین نام شهرت داراست.

ساختمان مسجد در عهد و پیمان عباسیان‌

منصور، دو‌مین خلیفه عباسى (خلافت از ۱۳۶- ۱۵۸ هجری)، در سفرى که براى حج به مکه آمد، حس کرد که مسجد گنجایش مسلمانانى را که براى حج آمده‌اند، ندارد. مصمم شد تا با تهیه کردن خانه‌هاى محیط و ضمیمه کردن آن ها به مسجد به پیشرفت آن اقدام کند. مردمى که صاحب خانه‌هاى اطراف بودند، با چنین تصمیمى مخالفت کردند، البته سپس به فروش خانه‌هاى خود رضایت دادند.

در‌این ارتقاءِ مساحت، وسعت مسجد دو برابر شد و نزدیک به پنج هزار مترمربع بر مساحت رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد مسجد افزوده گردید. این ارتقا در جهت شمال و غرب مسجد صورت گرفت. این بار نیز رواق هایى براى مسجد در اطراف آن ساخته شد. علاوه بر آن، مناره‌اى نیز در رکن غربى مسجد احداث گردید. گسترش تزیینات روى دیوارها و ستون‌ها نیز بیشتر شد. بناى مسجد که در سال ۱۳۷ شروع شده بود، در سال ۱۴۰ هجرى خاتمه یافت.

مهدىِ عباسى فرزند منصور، (خلافت از ۱۵۸-۱۶۹ ه. ق) در سال ۱۶۱ تصمیم‌ به ارتقاء مجدد مساحت مسجد گرفت و خانه‌هاى بیشترى را خرید و به مسجد ضمیمه کرد. برخى از مردم از واگذار کردن خانه‌هاى خود ابا داشتند. وقتى مهدى عباسى دراین‌باره از موسى بن جعفر علیه‌السلام سؤال کرد، حضرت به او نوشت: در شرایطی که کعبه بعد از وارد شدن مردم‌ به اینجا تشکیل شده، یعنى استارت مردم در اینجا سکونت داشته‌اند، مردم در واگذار نکردن خانه‌هاى خود اولى می‌باشند اما در‌صورتی‌که شروع کعبه بوده و مردم آن گاه آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد آمده‌اند، مسجد به زمین‌هاى اطراف خود حق تقدم دارد. مهدى عباسى با استناد به همین نکته، خانه‌ها را گرفت. آن گاه صاحبان خانه‌ها نزد امام کاظم (علیه‌السلام) آمدند و از او خواستند تا از مهدى بخواهد پول خانه‌شان را بدهد و امام چنین کرد.

مملوکيان نيز در اظهار و نماياندن شکل معماری اسلامی مسجد خجسته الاقصی سهيم بودند و دومين جهش در رویش و پيشرفت معماری بدست آن‌ها شکل گرفت و در واقع متمم طرح‌های قبلي بود و در اين فرصت صورت معماری بقاع شريف که بيانگر اسلاميت مسجد خجسته الاقصی در طی اين دوران ها مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد است ، تکميل گشت.

مملوکيان ضمن تاسیس راهروها ، مدارس دينی ، مناره‌ها و درب‌ها ، نسبت به بازسازی گنبدها ، سقاخانه‌ها و نيمکت‌ها و محراب‌های کنونی و منتشره درصحن بقعه شريف مبادرت کردند.

هم‌زمان با صورت گيری معماری مسجدالاقصی ، درجه دينی آن در نزد مسلمان‌ها که از قرآن کريم و احاديث شريف نشأت گرفته می باشد ، تبلور و عينيت يافت . يقيناً چنانچه اين جايگاه نبود ، قدس امروزه شاهد اين معماری وآبادانی در مسجدالاقصی رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد خلا.

مسلمان‌ها از مجال فتح عمری ، به قصد زيارت و برگزاری مناسک در مسجدالاقصی و تبليغ دعوت اسلامی توشه مسافرت می‌بستند . حتی فرد خليفه دوم تنی چند از صحابه خویش را که در رکاب ايشان وارد قدس گردیده بودند ، ملزم نمودند در بيت المقدس سکنی گزيده و خلال وظايف اداری به امر تعليم در مسجدالاقصی بپردازند . به عنوان مثال اين صحابيون عباده بن الصامت (متوفی 34 هجری ) نخستين حکم کننده در فلسطين و شداد بن أوس (متوفی 58 هجری) که هر دوی آن ها در بيت القدس دار فانی را وداع گفته و در حرم باب الرحمه بنا شده در بيرون آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد از حصار شرقی مسجدالاقصی به خاک ودیعه شدند .

علمای اعلام ازگوشه و کنار و به مراد فراگيری علم ها به قصد مسجدالاقصی عزيمت کردند که از آن گزاره مقاتل بن سليمان مفسر (متوفی 150 هجری) و امام اوزاعی بن عبدالرحمن بن قدمت و فقيه اهل شام (متوفی 157 هجری) و امام سفيان الثوری پيشوای اهل عراق (متوفی 161 هجری) و امام ليث بن سعد فقیه مصر (متوفی 175 هجری) و امام محمد بن إدريس شافعی از ائمه اربعه (متوفی 204 هجری) بودند .

تا قبل از مساله تغییر تحول قبله مسلمین، در شمال صحن مسجد، شبستانی با ستونهای چوبی از مال نخل ساخته شده بود و نمازگزاران، نماز خود را در ذیل پوشش آن به سمت بیت المقدس برگزار می کردند. بعد از آنکه قبله مسلمین از سمت بیت المقدس به سمت خانه کعبه در مسجد الحرام تغییر جهت اعطا کرد، شبستان شمالی بها خود را از دست بخشید و محل نماز به شبستانی در جنوب این صحن منتقل شد. بعید به نظر نمی‌رسد که از مصالح شبستان شمالی مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد در تشکیل داد شبستان جنوبی مصرف شده باشد. سقف شبستان با تنه های نخل تحمل میشده میباشد. سه راهرو موازی با قبله نیز در آنجا قرار داشت که بوسیله ستونها برپا شده بود.

بنابراین ساختمان که به طور یک مربع گرانقدر بود دارای نصیب هایی بود به شرح ذیل:

شبستان ستون داری که سه راهروی عرضی در سمت شرقی غربی با عمق ۱۵ متر داشت. و حیاطی در وسط که پهنای آن بیشتراز عمقش بود.

بقعه فرستاده گرامی اسلام در محل سکونت قبل عایشه جای‌دارد و ساختمان آن تغییر نکرده میباشد.

به اعتقاد و باور ما و براساس فرموده حضرت علی (ع) «معبود گران قدر رحلت رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد هیچ پیامبری را در هیچ مکانی نخواست، مگر آنکه آن مکان را برای دفن آن نبی شایسته دانست،.

تغییرات مسجدالنبی در زمان پیامبر(ص)

١- ستون حنانه:

تا قبل از آنکه منبری از چوب جهت نقص‌ خطبه ساخته گردد پیامبر اکرم (ص) به تنه نخلی از ستونهای مسجد تکیه میبخشید و خلل خطبه می فرمود، زمانی که منبر چوبی جانور در مسجد نبی حاضر شد و فرستاده اسلام بر بالای آن رفتند، از نخل مذکور صدای نالهای شنیده شد که رسول آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد از بالای منبر فرود آمده آن ستون را در بغل گرفتند و فرمودند در صورتی این شغل را نمی کردم این ستون تا قیامت به شیون اش ادامه می بخشید. حنانه به عربی یعنی بسیار شیون کننده، به‌این جهت این ستون به ستون حنانه جهانی شد.