پیشرفت مسجدالحرام در خلافت ولید
ولید بن عبدالملک اموى (خلافت از ۸۶- ۹۶ ه.)، در طول‌اى حکومت مى‌کرد که خزانه بیت‌المال مملو از غنایم و اموالى بود که به عنوان خراج و جزیه و عُشْریه از محیط و اکناف به شام مى‌رسید. او خلیفه‌اى اهل رفاه و علاقه‌مند به ساختن بناهاى باشکوه و پرعظمت بود. از این رو، ضمن ساختن جامع اموى مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد در دمشق و گسترش مسجدالنبى در مدینه و بناى بسیارى از اماکن مدینه، بر مساحت مسجدالحرام به مقدار ۱۷۲۵ متر افزود و مسجد را بازسازى کرد. او رواق‌هایى در نزدیکی مسجد ایجاد کرد و آنها‌را با ستون‌هایى بزرگ سرپا نگاه داشت. این ستون‌ها به صورت زیبایى تزیین شد و در بخش‌هایى از آنها طلا بکار رفت. ولید ناودان خانه خدا را نیز از طلا ایجاد کرد که تا به امروز به همین نام شهرت داراست.
ساختمان مسجد در عهد و پیمان عباسیان
منصور، دو‌مین خلیفه عباسى (خلافت از ۱۳۶- ۱۵۸ هجری)، در سفرى که براى حج به مکه آمد، حس کرد که مسجد گنجایش مسلمانانى را که براى حج آمده‌اند، ندارد. مصمم شد تا با تهیه کردن خانه‌هاى محیط و ضمیمه کردن آن ها به مسجد به پیشرفت آن اقدام کند. مردمى که صاحب خانه‌هاى اطراف بودند، با چنین تصمیمى مخالفت کردند، البته سپس به فروش خانه‌هاى خود رضایت دادند.
در‌این ارتقاءِ مساحت، وسعت مسجد دو برابر شد و نزدیک به پنج هزار مترمربع بر مساحت رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد مسجد افزوده گردید. این ارتقا در جهت شمال و غرب مسجد صورت گرفت. این بار نیز رواق هایى براى مسجد در اطراف آن ساخته شد. علاوه بر آن، مناره‌اى نیز در رکن غربى مسجد احداث گردید. گسترش تزیینات روى دیوارها و ستون‌ها نیز بیشتر شد. بناى مسجد که در سال ۱۳۷ شروع شده بود، در سال ۱۴۰ هجرى خاتمه یافت.
مهدىِ عباسى فرزند منصور، (خلافت از ۱۵۸-۱۶۹ ه. ق) در سال ۱۶۱ تصمیم به ارتقاء مجدد مساحت مسجد گرفت و خانه‌هاى بیشترى را خرید و به مسجد ضمیمه کرد. برخى از مردم از واگذار کردن خانه‌هاى خود ابا داشتند. وقتى مهدى عباسى دراین‌باره از موسى بن جعفر علیه‌السلام سؤال کرد، حضرت به او نوشت: در شرایطی که کعبه بعد از وارد شدن مردم به اینجا تشکیل شده، یعنى استارت مردم در اینجا سکونت داشته‌اند، مردم در واگذار نکردن خانه‌هاى خود اولى می‌باشند اما در‌صورتی‌که شروع کعبه بوده و مردم آن گاه آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد آمده‌اند، مسجد به زمین‌هاى اطراف خود حق تقدم دارد. مهدى عباسى با استناد به همین نکته، خانه‌ها را گرفت. آن گاه صاحبان خانه‌ها نزد امام کاظم (علیه‌السلام) آمدند و از او خواستند تا از مهدى بخواهد پول خانه‌شان را بدهد و امام چنین کرد.
پیشرفت مسجدالحرام در خلافت ولید
ولید بن عبدالملک اموى (خلافت از ۸۶- ۹۶ ه.)، در طول‌اى حکومت مى‌کرد که خزانه بیت‌المال مملو از غنایم و اموالى بود که به عنوان خراج و جزیه و عُشْریه از محیط و اکناف به شام مى‌رسید. او خلیفه‌اى اهل رفاه و علاقه‌مند به ساختن بناهاى باشکوه و پرعظمت بود. از این رو، ضمن ساختن جامع اموى مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد در دمشق و گسترش مسجدالنبى در مدینه و بناى بسیارى از اماکن مدینه، بر مساحت مسجدالحرام به مقدار ۱۷۲۵ متر افزود و مسجد را بازسازى کرد. او رواق‌هایى در نزدیکی مسجد ایجاد کرد و آنها‌را با ستون‌هایى بزرگ سرپا نگاه داشت. این ستون‌ها به صورت زیبایى تزیین شد و در بخش‌هایى از آنها طلا بکار رفت. ولید ناودان خانه خدا را نیز از طلا ایجاد کرد که تا به امروز به همین نام شهرت داراست.
ساختمان مسجد در عهد و پیمان عباسیان
منصور، دو‌مین خلیفه عباسى (خلافت از ۱۳۶- ۱۵۸ هجری)، در سفرى که براى حج به مکه آمد، حس کرد که مسجد گنجایش مسلمانانى را که براى حج آمده‌اند، ندارد. مصمم شد تا با تهیه کردن خانه‌هاى محیط و ضمیمه کردن آن ها به مسجد به پیشرفت آن اقدام کند. مردمى که صاحب خانه‌هاى اطراف بودند، با چنین تصمیمى مخالفت کردند، البته سپس به فروش خانه‌هاى خود رضایت دادند.
در‌این ارتقاءِ مساحت، وسعت مسجد دو برابر شد و نزدیک به پنج هزار مترمربع بر مساحت رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد مسجد افزوده گردید. این ارتقا در جهت شمال و غرب مسجد صورت گرفت. این بار نیز رواق هایى براى مسجد در اطراف آن ساخته شد. علاوه بر آن، مناره‌اى نیز در رکن غربى مسجد احداث گردید. گسترش تزیینات روى دیوارها و ستون‌ها نیز بیشتر شد. بناى مسجد که در سال ۱۳۷ شروع شده بود، در سال ۱۴۰ هجرى خاتمه یافت.
مهدىِ عباسى فرزند منصور، (خلافت از ۱۵۸-۱۶۹ ه. ق) در سال ۱۶۱ تصمیم به ارتقاء مجدد مساحت مسجد گرفت و خانه‌هاى بیشترى را خرید و به مسجد ضمیمه کرد. برخى از مردم از واگذار کردن خانه‌هاى خود ابا داشتند. وقتى مهدى عباسى دراین‌باره از موسى بن جعفر علیه‌السلام سؤال کرد، حضرت به او نوشت: در شرایطی که کعبه بعد از وارد شدن مردم به اینجا تشکیل شده، یعنى استارت مردم در اینجا سکونت داشته‌اند، مردم در واگذار نکردن خانه‌هاى خود اولى می‌باشند اما در‌صورتی‌که شروع کعبه بوده و مردم آن گاه آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد آمده‌اند، مسجد به زمین‌هاى اطراف خود حق تقدم دارد. مهدى عباسى با استناد به همین نکته، خانه‌ها را گرفت. آن گاه صاحبان خانه‌ها نزد امام کاظم (علیه‌السلام) آمدند و از او خواستند تا از مهدى بخواهد پول خانه‌شان را بدهد و امام چنین کرد.
سالن هنر اهل ایران اسلامی (طبقه همکف)